Yn y tabl isod, rydym wedi ceisio dangos nodweddion gwahanol gyweiriau a geir yn yr iaith Gymraeg. Dangoswn eu dosbarthiad a’r lefelau iaith berthynol gan gynnwys enghreifftiau o wahanol dermau neu destunau.
At ddibenion casglu corpws, mae’n gymorth i ni fedru adnabod rhai teipiau gwahanol o destun yn awtomatig, a cheisio dosbarthu testunau o’r un teip yn unol â hynny. Gellir cael sawl model gwahanol i ddosbarthu ac adnabod cyweiriau, bwriad yr isod yw cynnig patrwm i gynorthwyo’r gwaith hynny yn gyfrifiadurol, yn hytrach na chynnig canllawiau ysgrifennu.
Nid yw’r isod yn ddosbarthiadau caeedig, ac fel arfer ceir cymysgedd o nodweddion gwahanol mewn testunau. Amlder y defnydd o wahanol nodweddion sy’n cynorthwyo’r peiriant i gael gwell syniad o’r cywair dan sylw, yn hytrach na bodolaeth syml nodweddion unigol mewn testun penodol.
Dynoda * ffurf sydd wedi’i rhagnodi yn arddulliadur Cyfieithwyr Llywodraeth Cymru ond sydd ddim o reidrwydd yn cyfateb i deipoleg disgrifiadol o’r gwahanol gyweiriau.
Dynoda ** ffurf sydd wedi’i rhagnodi mewn Cymraeg Clir.
Wrth gyfeirio at eirfa, golyga ‘safonol’ yma ffurfiau sydd wedi’u nodi fel arfer ym mhrif eiriaduron y Gymraeg.
|
|
Hynafol |
Clasurol |
Ffurfiol |
Technegol |
Niwtral |
Iaith symledig / Cymraeg Clir |
Anffurfiol |
Anffurfiol iawn/llafar |
Tafodieithol |
Sathredig |
|
Llawnder ffurfiau’r ferf |
Yr ydwyf….. |
Yr wyf…. |
Rwyf…. |
Rwy…. |
Rwy…. |
Rwy…. |
Dw i… [*Rydw i…] |
Dw i …./Wi…./I fi…. |
Dw i …./Wi…./I fi…. |
Fi…. |
|
Modd dibynnol |
√ |
√ |
√ |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
|
Defnydd o’r amhersonol |
√ |
√ |
√ |
√ |
√ |
X |
Yn fwy cyffredin yn y gorff. na’r pres. |
X |
X |
X |
|
Cwmpasog a chryno |
Cryno
|
Cryno |
Cryno yn bennaf |
Cryno yn bennaf |
Cymysg. Defnyddio ‘caiff’ i oresgyn |
Cwmpasog ac eithrio rhai cyfarwydd iawn |
Cymysg |
Cymysg gyda’r cwmpasog yn llawer mwy cyffredin |
Cwmpasog yn y gogledd, cryno anffurfiol |
Ffurfiau amrywiol ansafonol yn |
|
Terfyniad 3ydd lluosog pres. |
–nt hwy |
–nt hwy |
–nt hwy |
–nt hwy |
–nt hwy/-n nhw |
-n nhw |
-n nhw |
-n nhw |
-n nhw |
-n nhw |
|
Geirynnau rhagferfol |
X |
X |
Achlysurol |
X |
X |
√ |
√ |
√ |
√ |
√ |
|
Rhagenwau personol |
Chwi, chwychwi |
Chwi/chi [*chi] |
chi |
Defnydd o ffurfiau personol yn brin |
chi |
chi |
chi |
Chi/ti |
Chi/ti/chdi/fe |
Chi/ti/chdi/fe |
|
Negyddu |
Nid ydwyf…. |
Nid wyf…. |
Nid wyf…. |
Nid wyf/ Dw i ddim… |
Nid wyf/ Dw i ddim… |
Dw i ddim… |
Dw i ddim… [*Dydw i ddim….] |
Dw i ddim… |
Dw i’m/Sai’n…./Sana i…./Nagw i…. |
Fi ddim…. |
|
Brawddeg hir, amlgymalog |
√ |
√ |
√ |
X |
X |
X [**Dim mwy na 25 gair mewn brawddeg] |
X |
X |
X |
X |
|
Geirfa |
Gall gynnwys geiriau hynafol/ |
Gall gynnwys geiriau hynafol ond |
Geirfa gyfoes safonol |
Termau technegol parth-benodol |
Geirfa gyfoes safonol |
Geirfa wedi’i symleiddio |
Syml safonol |
Syml gydag elfennau |
Marcwyr tafodieithol amlwg: De: taw ma’s/mâs, moyn, ffaelu Gogledd: efo/ hefo, lan,rŵan ddaru |
Gall gynnwys geiriau anweddus, |
|
Cwtogi/cywasgu |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
√ |
√ |
√ |
√ |
|
Llafariaid ymwthiol |
X |
X |
X |
X |
X |
X |
√ |
√ |
√ |
√ |
Cyfatebiaeth Math Testun a Chywair
Noder: gall llenyddiaeth greadigol e.e. nofelau gynnwys nifer o gyweiriau gwahanol er mwyn cyfleu gwahanol effeithiau ac felly nis cymhwysir isod
| Hynafol | Clasurol | Ffurfiol | Technegol | Niwtral | Iaith symledig / Cymraeg Clir | Anffurfiol | Anffurfiol iawn/llafar | Tafodieithol | Sathredig | |
| Dyfyniadau o hen areithiau etc, testunau crefyddol |
X |
|||||||||
| Deddfwriaeth, cytundebau gwladwriaethol |
X |
|||||||||
| Adroddiadau pwyllgor, gweinyddiaeth gyhoeddus, newyddiaduraeth glasurol |
X |
|||||||||
| Dogfennaeth dechnegol, papurau ymchwil |
X |
|||||||||
| Traethodau plant ysgol, myfyrwyr, datganiadau i’r wasg |
X |
X |
||||||||
| Ffurflenni, taflenni, gwefannau corfforaethol, ymgyrchoedd cyhoeddus |
X |
X |
||||||||
| Ffurflenni, taflenni, gwefannau etc iaith ragnodol |
X |
|||||||||
| Newyddiaduraeth boblogaidd |
X |
X |
||||||||
| Llythyrau preifat |
X |
|||||||||
| Trawsgrifiadau o iaith lafar, sgriptiau wedi’u bwriadu i’w llefaru |
X |
|||||||||
| Blogiau corfforaethol |
X |
X |
||||||||
| Blogiau preifat |
X |
X |
X |
|||||||
| Facebook a chyfryngau cymdeithasol tebyg |
X |
X |
X |
|||||||
|
X |
X |
X |